Herbestemming Hulsthoeve
Klik op de afbeeldingen voor de volledige weergave.
ALGEMENE GEGEVENS
Afstudeerproject, najaar 2012 – najaar 2013
Duaal afstudeerproject binnen de masterrichtingen Architectuur en Bouwtechniek.
Doelstelling
Het met gebruikte materialen herbestemmen van de Hulsthoeve met bewustzijn van de context, de kavel en zowel de geschiedenis als de huidige situatie van de bebouwing met het oog op de toekomst.
Project begeleiders
J.J.N. (Jos) Lichtenberg, J.P.M. (John) Swagten, S.P.G. (Faas) Moonen, M.P. (Marloes) Kursten en C. (Christian) Rapp
Opdrachtgever
A. van Liempd – A. van Liempd Sloopbedrijven
AGRARISCH ERFGOED
Veel boerderijen verliezen hun agrarische functie. Niet zelden komen ze leeg te staan en verloederen ze. Wanneer sprake is van een monumentale boerderij, is waarschijnlijk iedereen het er over eens dat de verloedering moet worden tegengegaan en dat moet worden herbestemd met respect voor de authentieke details. Maar wat als een niet-monumentale boerderij leeg komt te staan? Veel boerderijen worden uiteindelijk toch gesloopt; een gemiste kans…
Niet-monumentale boerderijen tonen de dynamiek van het platteland; ze zijn altijd aan verandering onderhevig geweest en laten juist de huidige tijdsgeest van de plek tot uiting komen. Deze gebouwen zijn dus uitermate geschikt om een volgende stap in hun ontwikkeling te maken en het gebied gereed te maken voor de toekomst, zonder de binding met het nu en met de plek te verliezen.
DE HULSTHOEVE
De Hulsthoeve is zo’n niet monumentaal gebouw op het Brabants platteland. Het pand is tussen 1868 en 1878 gebouwd en heeft vele ontwikkelingen doorgemaakt; veranderingen die waren gerelateerd aan veranderend agrarisch gebruik, maar later ook de verandering tot woonhuis. Met name bij deze laatste ingreep is weinig tot niets meer overgebleven van de vroegere boerderij. De huidige Hulsthoeve wordt sindsdien volledig gebruikt als woonhuis en representeert in haar uiterlijk dan ook de ontwikkeling die nu zichtbaar is op het platteland; het gebouw refereert nog aan de langgevelboerderij, maar in alle details is zichtbaar dat het gebouw geen agrarische functie meer dient.
De Hulsthoeve is gelegen in Het Groene Woud, een nationaal landschap binnen de stedendriehoek die wordt gevormd door de steden Tilburg, Den Bosch en Eindhoven. Nationale landschappen zijn unieke kenmerkende landschappen waarover het Rijk in de Nota Ruimte heeft vastgelegd dat ze zich sociaaleconomisch moeten blijven ontwikkelen, terwijl kernkwaliteiten worden behouden of versterkt (CBS, PBL, Wageningen UR). De Streekraad heeft dat verder uitgewerkt in een ontwikkelingsvisie voor Het Groene Woud, welke is gericht op
een samenwerking tussen Het Groene Woud en de drie eerder genoemde steden. Het is de opgave van het gebied om de kwaliteiten meer te etaleren en beleefbaar te maken. De kwaliteiten van de stad en het platteland kunnen door samenwerking een waardevolle aanvulling op elkaar zijn.
De Hulsthoeve zal worden herbestemd tot vakantiewoning met congres-/ workshopruimte. Deze functies ondersteunen de ontwikkelingsvisie van Het Groene Woud en maken het gebied beter beleefbaar. De congres-/ workshopruimte richt zich op afdelingen en teams van bedrijven uit de steden die een externe locatie zoeken voor een brainstormsessie of teambuilding activiteiten. Het herbestemde gebouw biedt faciliteiten voor het houden van een presentatie of bespreking, maar biedt tevens een grote multifunctionele ruimte voor bijvoorbeeld een yogales of workshop. De activiteiten binnen de Hulsthoeve kunnen worden afgewisseld met activiteiten in en rond het informatiepunt dat wordt ingericht in de oude stal op de kavel van de Hulsthoeve. Het is mogelijk om in de bijbehorende weilanden te overnachten in Trek-ins. Bij gebouwen zonder monumentenstatus ontbreekt een waardebepaling, waardoor het onduidelijk is welke delen bij een herbestemming dienen te worden behouden. Uit onderzoek naar de context, de geschiedenis en de huidige staat van de Hulsthoeve is gebleken dat vooral het aanzicht vanuit de straatzijde waardevol is in relatie met de omgeving; behoud van het aanzicht zorgt ervoor dat het nieuwe ontwerp binding houdt met de plek. Uit het onderzoek blijkt tevens dat de kenmerken van de huidige ruimtes niet overeen komen met de kwaliteiten die gewenst zijn voor de nieuwe functies en dat de bouwtechnische en bouwfysische eigenschappen van de schil niet conform het huidige Bouwbesluit zijn. Het vraagt om ingrijpende veranderingen om het gebouw een nieuwe toekomst te kunnen garanderen.
Het meest oorspronkelijke gedeelte van de Hulsthoeve wordt herbestemd tot vakantiewoning, omdat het gesloten karakter de privacy biedt, welke gewenst is voor een woonfunctie. Zelfs wanneer het tijdelijke bewoning betreft zoals bij een vakantiewoning het geval is. De ruimte op de kavel die achter de woning schuil gaat is een prettige privé buitenruimte. Op de andere helft van de kavel is het nieuwe congres-/ workshopruimte ontworpen. De ruimte is tegen de achtergrens van de kavel geplaatst en biedt dus uitzicht over het landschap met rivier de Dommel. Er ontstaat een vrije ruimte vooraan op de kavel, welke zich uitstekend leent voor het parkeren van auto’s, waardoor de nieuwe functie een betere bereikbaarheid krijgt.
De vakantiewoning is ondergebracht in een binnenruimte achter het bestaande, gesloten, aanzicht. Aan de achterzijde van de kavel bevindt zich een groots uitzicht op het landschap. In het nieuwe ontwerp is een gradatie aangebracht waarbij de gebruiker, naar gelang de weersomstandigheden en eigen voorkeur, kan kiezen hoever hij/ zij zich binnen of buiten wil bevinden. Het gedeelte dat wordt behouden wordt met een overdekte buitenruimte verbonden aan de nieuwe congres-/ workshopruimte. Onder deze buitenruimte bevinden zich nog de muren van twee oude ruimtes. De oude binnenruimtes blijven omsloten door de oorspronkelijke muren, maar zowel het oude dak als het nieuwe dak zijn plaatselijk verwijderd om deze ruimtes tot beschutte buitenruimtes te maken. De tuin vormt de volgende stap en is een besloten buitenruimte, omdat deze door een oude tuinmuur van het Dommeldal wordt gescheiden. Toch zijn er verschillende plekken waar, over de muur, het landschap in gekeken kan worden. In het Dommeldal kan het Brabants landschap in de meest pure vorm worden beleefd.
BEHOUD EN HERGEBRUIK
Daar waar van waarde, zijn delen van de bestaande bebouwing behouden. Zij zijn op subtiele wijze opgenomen in het nieuwe ontwerp. Nieuwe delen worden gerealiseerd met materialen welke afkomstig zijn uit sloopprojecten. De vernieuwde Hulsthoeve wordt het visitekaartje van opdrachtgever A. van Liempd Sloopbedrijven en dochteronderneming 2Life-Art, welke willen laten zien dat sloopmaterialen de grondstoffen voor nieuwe gebouwen kunnen zijn. Naast de beleving van de plek, wordt de herbestemde Hulsthoeve dus ook een beleving van oude en nieuwe delen, materialen en details. Hoe kan meer recht gedaan worden aan de plek en het bestaande gebouw, dan het in de toekomst op zo veel verschillende manieren beleefbaar te maken voor een groot publiek?
CONCLUSIE
De leegstand op het platteland is actueel in het hele land, maar er zijn veel verschillende boerderijtypologieën. Hoewel de herbestemming van iedere typologie een aantal specifieke uitdagingen met zich meebrengt, kan de methode die is ontwikkeld voor de waardebepaling van de Hulsthoeve dienen als case study voor de waardebepaling van andere niet monumentale boerderijen op het platteland.
PRIJZEN
De herbestemming van de Hulsthoeve is genomineerd voor de Hollands-Ontwerp Award 2014, een prijsvraag voor afstudeerprojecten die de ontwikkelingen rondom duurzaamheid illustreren en inspireren.
PUBLICATIES
Hergebruik geïntegreerd – klik op de link om naar het volledige artikel te gaan